Apandisit, apendiks adı verilen küçük bir kesenin iltihaplanması
sonucu ortaya çıkan acil bir durumdur. Apendiks, kalın bağırsağın
sağ alt kısmına bağlı, 9-35 cm uzunluğunda bir organdır.
Apandisitin ne işe yaradığı tam olarak bilinmemekle birlikte,
bağışıklık sistemiyle ilgili bir rolü olabileceği
düşünülmektedir. Apandisit, genellikle 10-30 yaş arasındaki
kişilerde görülür, ancak her yaşta ortaya çıkabilir. Apandisit,
tedavi edilmediği takdirde apendiksin patlamasına ve karın içi
enfeksiyona yol açabilir. Bu nedenle, apandisit belirtilerini
tanımak ve zamanında müdahale etmek hayati önem taşır.
Apandisit Neden Olur?
Apandisit, apendiksin girişinin tıkanması sonucu oluşur.
Tıkanıklığa, dışkı, yabancı cisim, bağırsak paraziti, lenf
bezlerinin şişmesi veya tümör gibi nedenler yol açabilir.
Tıkanıklık, apendiksin içindeki basıncı artırır ve iltihaplanmaya
neden olur. İltihaplanma, apendiksin şişmesine ve kan akışının
azalmasına neden olur. Bu durum, apendiksin duvarlarının
zayıflamasına ve yırtılmasına yol açabilir. Apendiksin
yırtılması, içeriğinin karın boşluğuna sızmasına ve peritonit adı
verilen ciddi bir enfeksiyona neden olabilir. Peritonit, hayatı
tehdit eden bir durumdur ve hızlı bir şekilde tedavi edilmesi
gerekir.
Apandisit Belirtileri Nelerdir?
Apandisit belirtileri, kişiden kişiye değişiklik gösterebilir.
Bazı kişilerde belirtiler hafif ve belirsiz olabilirken,
bazılarında şiddetli ve keskin olabilir. Apandisit belirtileri
genellikle birkaç saat içinde ortaya çıkar ve zamanla kötüleşir.
Apandisit belirtileri şunlardır:
- Sağ alt karında gittikçe şiddetlenen ağrı. Ağrı, başlangıçta
göbek deliği yakınında veya karın ortasında hissedilebilir. Ağrı,
öksürme, yürüme, sarsılma veya karın bölgesine basınç uygulama
gibi hareketlerle artabilir.
- Mide bulantısı ve kusma. Apandisit, sindirim sisteminin
bozulmasına ve mide rahatsızlığına neden olabilir. Kusma,
genellikle ağrıdan sonra başlar ve ağrıyı hafifletmez.
- Yüksek ateş. Apandisit, vücut ısısının yükselmesine ve ateşe
neden olabilir. Ateş, genellikle 38°C’nin üzerindedir ve
enfeksiyonun ilerlediğini gösterir.
- Karında şişkinlik. Apandisit, karın bölgesinde gaz
birikmesine ve şişkinliğe neden olabilir. Şişkinlik, karın
ağrısını artırabilir ve nefes almayı zorlaştırabilir.
- İştah kaybı. Apandisit, iştahın azalmasına veya kaybolmasına
neden olabilir. Apandisitli kişiler, yemek yemeye isteksiz
olabilir veya yedikten sonra rahatsız hissedebilir.
- İshal veya kabızlık. Apandisit, bağırsak hareketlerini
etkileyebilir ve ishal veya kabızlık gibi sorunlara neden
olabilir. İshal veya kabızlık, karın ağrısını ve şişkinliği
artırabilir.
- İdrar yaparken ağrı veya yanma. Apandisit, idrar yollarını
tahriş edebilir ve idrar yaparken ağrı veya yanma hissine neden
olabilir. Ayrıca, idrar renginde veya kokusunda değişiklik, idrar
yapma sıklığında veya miktarında azalma gibi belirtiler de
görülebilir.
Apandisit Nasıl Teşhis Edilir?
Apandisit teşhisi, belirtiler, fizik muayene, kan testi, idrar
testi, ultrason veya bilgisayarlı tomografi (BT) gibi yöntemlerle
konulabilir. Fizik muayenede, doktor karın bölgesini elle muayene
eder ve ağrı, hassasiyet, şişlik veya sertlik gibi bulgulara
bakar. Kan testi, enfeksiyon belirtileri olan beyaz kan
hücrelerinin sayısını ölçer. İdrar testi, idrar yolu enfeksiyonu
gibi apandisit dışındaki nedenleri ekarte etmek için yapılır.
Ultrason veya BT, apendiksin görüntülenmesini ve iltihaplanma,
şişme, yırtılma veya apse gibi komplikasyonların tespit
edilmesini sağlar.
Apandisit Nasıl Tedavi Edilir?
Apandisit tedavisi, genellikle apendiksin cerrahi olarak
alınmasını (apendektomi) içerir. Apendektomi, açık veya
laparoskopik olarak yapılabilir. Açık apendektomi, karın
bölgesinde yaklaşık 5-10 cm uzunluğunda bir kesi yapılmasını ve
apendiksin çıkarılmasını içerir. Laparoskopik apendektomi, karın
bölgesinde birkaç küçük kesi yapılmasını ve apendiksin özel bir
alet (laparoskop) yardımıyla çıkarılmasını içerir. Laparoskopik
apendektomi, açık apendektomiye göre daha az ağrı, daha az yara
izi, daha kısa hastanede kalış ve daha hızlı iyileşme avantajları
sunar. Ancak, her iki yöntem de komplikasyon riski taşır. Bu
komplikasyonlar arasında kanama, enfeksiyon, yara yeri fıtığı,
bağırsak tıkanıklığı veya hasarı, apse veya peritonit
sayılabilir.
Apandisit tedavisinde, cerrahiye ek olarak antibiyotikler, ağrı
kesiciler, sıvı tedavisi ve beslenme desteği gibi destekleyici
tedaviler de uygulanabilir. Apandisitli kişiler, cerrahi öncesi
ve sonrası doktorun önerilerine uymalı, ağrı, ateş, kusma,
kanama, şişlik veya akıntı gibi belirtiler olduğunda derhal
doktora başvurmalıdır.
Apandisit Önlenebilir mi?
- Lifli gıdalar tüketmek. Lifli gıdalar, bağırsak hareketlerini
düzenler ve kabızlığı önler. Kabızlık, apendiksin tıkanmasına ve
iltihaplanmasına neden olabilir. Bu nedenle, sebze, meyve, tam
tahıl, kurubaklagil, kuru yemiş ve tohum gibi lifli gıdalar
tüketmek Su içmek. Su, vücudun sıvı ihtiyacını karşılar ve
sindirim sistemini sağlıklı tutar. Su, ayrıca, bağırsaklarda
dışkının yumuşamasına ve kolayca atılmasına yardımcı olur. Su
içmek, apendiksin tıkanmasını ve iltihaplanmasını önleyebilir.
- Bağırsak parazitlerinden korunmak. Bağırsak parazitleri,
apendiksin girişini tıkayabilir ve iltihaplanmaya neden olabilir.
Bağırsak parazitlerinden korunmak için, hijyen kurallarına dikkat
etmek, çiğ veya az pişmiş et ve sebze tüketmemek, suyu kaynatmak,
el ve tırnak temizliğine özen göstermek gerekir.
- Bağışıklık sistemini güçlendirmek. Bağışıklık sistemi, vücudu
enfeksiyonlara karşı korur. Bağışıklık sistemi zayıf olan
kişilerde, apendiksin iltihaplanması daha kolay olabilir.
Bağışıklık sistemini güçlendirmek için, sağlıklı ve dengeli
beslenmek, düzenli egzersiz yapmak, stresten uzak durmak, uyku
düzenine dikkat etmek, sigara ve alkol kullanmamak gerekir.
Apandisit Ağrısı Nasıl Geçer?
Apandisit ağrısı, genellikle apendiksin alınmasıyla geçer.
Apendiksin alınması, apendiksin iltihaplanmasını ve patlamasını
önler. Apendiksin alınması sonrası, ağrı kesiciler, sıvı tedavisi
ve dinlenme gibi destekleyici tedaviler uygulanabilir. Ağrı
kesiciler, doktorun reçete ettiği şekilde kullanılmalıdır. Sıvı
tedavisi, vücudun sıvı ve elektrolit dengesini korumaya yardımcı
olur. Dinlenme, iyileşme sürecini hızlandırır. Ağrı, cerrahi
sonrası birkaç gün içinde azalır. Ancak, ağrı şiddetli veya uzun
süreli ise, enfeksiyon veya komplikasyon olabileceğinden doktora
başvurulmalıdır.
Apandisit Ameliyatı Sonrası Nelere Dikkat Edilmeli?
Apandisit ameliyatı sonrası, doktorun önerilerine uyulmalıdır. Bu
öneriler arasında şunlar sayılabilir:
- Yara bakımı. Ameliyat sonrası, yara bölgesi temiz ve kuru
tutulmalıdır. Yara bölgesine pansuman yapılmalı ve pansuman
düzenli olarak değiştirilmelidir. Yara bölgesine su değmemesi
için duş alırken dikkat edilmelidir. Yara bölgesinde kızarıklık,
şişlik, akıntı, kanama veya ağrı gibi belirtiler olduğunda
doktora başvurulmalıdır.
- Beslenme. Ameliyat sonrası, ilk birkaç gün sadece sıvı
gıdalar tüketilmelidir. Sıvı gıdalar, sindirimi kolaylaştırır ve
bağırsak hareketlerini düzenler. Sıvı gıdalar arasında su, bitki
çayı, meyve suyu, çorba, yoğurt, ayran, komposto gibi gıdalar
sayılabilir. Sıvı gıdalardan sonra, yavaş yavaş yumuşak ve hafif
gıdalara geçilmelidir. Yumuşak ve hafif gıdalar arasında
haşlanmış sebze, meyve, pilav, makarna, tavuk, balık, peynir,
yumurta gibi gıdalar sayılabilir. Gazlı, baharatlı, yağlı,
kızartılmış, lifli, süt ve süt ürünleri gibi gıdalardan
kaçınılmalıdır. Bu gıdalar, karın ağrısı, şişkinlik, ishal veya
kabızlık gibi sorunlara neden olabilir.
- Egzersiz. Ameliyat sonrası, ilk birkaç gün yatak istirahati
yapılmalıdır. Yatak istirahati, yara bölgesinin iyileşmesine
yardımcı olur. Yatak istirahatinden sonra, yavaş yavaş hareket
etmeye başlanmalıdır. Hareket etmek, kan dolaşımını artırır ve
tromboz riskini azaltır. Hareket etmek, ayrıca bağırsak
hareketlerini düzenler ve gaz oluşumunu önler. Hareket etmek,
yürüme, hafif egzersiz, germe gibi aktiviteleri içerir. Ancak,
ağır kaldırmak, zıplamak, koşmak, eğilmek gibi aktivitelerden
kaçınılmalıdır. Bu aktiviteler, yara bölgesine zarar verebilir ve
yara yeri fıtığına neden olabilir.
- Kontrol. Ameliyat sonrası, doktorun belirlediği aralıklarla
kontrol muayenesine gidilmelidir. Kontrol muayenesinde, doktor
yara bölgesini kontrol eder, kan testi yapar, ultrason veya BT
gibi görüntüleme yöntemleri uygular ve iyileşme sürecini
değerlendirir. Doktor, gerekli görürse, antibiyotik, ağrı kesici,
sıvı tedavisi veya beslenme desteği gibi tedavileri ayarlar veya
değiştirir. Doktor, ayrıca, normal hayata dönüş için gerekli
önerilerde bulunur.
(SAİM TUNÇMAN)
