Obezite, vücutta sağlığı bozacak ölçüde aşırı ve anormal yağ birikmesi olarak tanımlanıyor. Obezitenin hesaplanmasında boy ve kilo değeri üzerinden yapılan Vücut Kitle İndeksi (VKİ) hesaplaması kullanılıyor. VKİ, kilogram olarak ağırlığın, metre cinsinden boy uzunluğunun karesine bölünmesiyle elde ediliyor. VKİ hesaplama değeri 30’un üzerinde olan kişi obez, 40’ın üzeri olan kişi ise morbid obez olarak kabul ediliyor.
Obezite, dünyada özellikle gelişmiş ülkelerin en önemli sağlık sorunlarından biri. Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre dünyada 1, 9 milyar kişi fazla kilolu ve bunların 600 milyonu da obez. Türkiye’de de durum çok farklı değil; Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) 2015 yılı Vücut Kitle İndeksi araştırmasına göre; ülkemizde her 100 kişiden 20’si, yani her 5 kişiden biri fazla kilolu, yani obez.
Obezite, kalp-damar hastalıkları, diyabet, bazı kanser türleri, solunum sistemi hastalıkları, kas-iskelet sistemi hastalıkları gibi pek çok sağlık probleminin oluşmasına zemin hazırlıyor, yaşam kalitesi ve süresini olumsuz yönde etkiliyor. Obezite ile mücadele etmek, sağlıklı bir yaşam için önemli bir adım.
Obeziteye neden olan etmenler tam olarak açıklanamamakla birlikte aşırı ve yanlış beslenme ve fiziksel aktivite yetersizliği obezitenin en önemli nedenleri olarak kabul ediliyor. Bu faktörlerin yanısıra genetik, çevresel, nörolojik,fizyolojik, biyokimyasal, sosyo-kültürel ve psikolojik pek çok faktör birbiri ile ilişkili olarak obezite oluşumuna neden oluyor. Obezitenin oluşmasında başlıca risk faktörleri şöyle sıralanabilir:
Obezite tedavisinde amaç, gerçekçi bir vücut ağırlığı kaybı hedefleyerek, obeziteye ilişkin morbidite ve mortalite risklerini azaltmak, bireye yeterli ve dengeli beslenme alışkanlığı kazandırmak ve yaşam kalitesini yükseltmektir. Obezite tedavisinde hekim, diyetisyen, psikolog, fizyoterapistten oluşan bir ekip gerekiyor. Obezite tedavisinde kullanılan yöntemler şunlardır:
Diyet tedavisi: Obezite tedavisinin temelini oluşturan diyet tedavisinde, bireyin günlük enerji ihtiyacı, beslenme alışkanlıkları, yaşam tarzı, sağlık durumu gibi faktörlere göre bir yeme programı hazırlanır. Diyet tedavisinde amaç, bireyin sağlıklı ve dengeli beslenmesini sağlamak, aşırı kalori alımını önlemek, vücut ağırlığını azaltmak ve korumak, besin öğeleri yetersizliğini önlemek, metabolik komplikasyonları azaltmak veya ortadan kaldırmaktır.
Egzersiz tedavisi: Obezite tedavisinin diğer önemli bir bileşeni de egzersiz tedavisidir. Egzersiz tedavisinde amaç, bireyin fiziksel aktivite düzeyini artırmak, vücut yağ oranını azaltmak, kas kütlesini korumak veya artırmak, enerji harcamasını artırmak, kardiyovasküler sağlığı iyileştirmek, insülin direncini azaltmak, ruh halini düzeltmek, yaşam kalitesini artırmaktır. Egzersiz tedavisinde, bireyin yaş, cinsiyet, sağlık durumu, fiziksel uygunluk düzeyi, ilgi ve beklentileri gibi faktörlere göre bir egzersiz programı belirlenir. Egzersiz programı, aerobik, kuvvet, esneklik ve denge egzersizlerini içermelidir. Egzersiz tedavisinde, haftada en az 3-5 gün, günde en az 30-60 dakika, orta veya yüksek yoğunlukta egzersiz yapılması önerilir.
İlaç tedavisi: Obezite tedavisinde, diyet ve egzersiz tedavisine yeterli yanıt alınamayan veya obeziteye bağlı sağlık sorunları olan bireylere, hekim tarafından ilaç tedavisi uygulanabilir. İlaç tedavisinde kullanılan ilaçlar, iştahı baskılayan, yağ emilimini azaltan veya enerji harcamasını artıran etkilere sahiptir. İlaç tedavisinde, bireyin sağlık durumu, ilaçların etki mekanizması, yan etkileri, etkileşimleri, maliyeti gibi faktörler dikkate alınır. İlaç tedavisi, diyet ve egzersiz tedavisinin bir parçası olarak uygulanmalı ve bireyin düzenli olarak takip edilmesi gerekmektedir.
Cerrahi tedavi: Obezite tedavisinde, diyet, egzersiz ve ilaç tedavisine yeterli yanıt alınamayan veya obeziteye bağlı ciddi sağlık sorunları olan bireylere, hekim tarafından cerrahi tedavi uygulanabilir. Cerrahi tedavi, bireyin mide hacmini küçültmek, bağırsak emilimini azaltmak veya her ikisini birden yapmak suretiyle vücut ağırlığını azaltmayı amaçlar. Cerrahi tedavi, bireyin yaşam kalitesini ve sağlık durumunu iyileştirir, obeziteye bağlı hastalıkların iyileşmesini veya önlenmesini sağlar. Cerrahi tedavi, bireyin sağlık durumu, cerrahi yöntemlerin avantaj ve dezavantajları, riskleri, maliyeti gibi faktörler dikkate alınarak karar verilir.
Obezite, önemli bir sağlık sorunu olduğu için, obezite ile mücadele etmek için bireysel ve toplumsal düzeyde çeşitli önlemler alınması gerekiyor. Obezite ile mücadele etmenin yolları şunlardır:
Sağlıklı ve dengeli beslenme: Obezite ile mücadele etmenin en önemli yolu, sağlıklı ve dengeli beslenmektir. Sağlıklı ve dengeli beslenme, vücudun ihtiyacı olan tüm besin öğelerini yeterli ve uygun miktarda almayı, aşırı kalori alımını önlemeyi, besin çeşitliliğini sağlamayı, öğün düzenine uymayı, su tüketimini artırmayı, tuz, şeker, yağ, kızartma, işlenmiş gıda gibi zararlı besinlerden uzak durmayı, sebze, meyve, tam tahıl, baklagil, kuruyemiş, süt ve süt ürünleri, balık, yumurta, tavuk gibi sağlıklı besinleri tercih etmeyi içerir. Sağlıklı ve dengeli beslenme, bireyin vücut ağırlığını kontrol altında tutmasına, sağlığını korumasına ve geliştirmesine yardımcı olur.
Fiziksel aktivite: Obezite ile mücadele etmenin diğer bir yolu da fiziksel aktivite yapmaktır. Fiziksel aktivite, vücudun enerji harcamasını artırır, vücut yağ oranını azaltır, kas kütlesini korur veya artırır, metabolizmayı hızlandırır, kalp-damar sağlığını iyileştirir, insülin direncini azaltır, ruh halini düzeltir, yaşam kalitesini artırır. Fiziksel aktivite, bireyin yaş, cinsiyet, sağlık durumu, fiziksel uygunluk düzeyi, ilgi ve beklentileri gibi faktörlere göre belirlenmelidir. Fiziksel aktivite, haftada en az 3-5 gün, günde en az 30-60 dakika, orta veya yüksek yoğunlukta yapılmalıdır. Fiziksel aktivite, yürüyüş, koşu, bisiklet, yüzme, dans, spor, oyun gibi çeşitli şekillerde yapılabilir.
Psikolojik destek: Obezite ile mücadele etmenin bir diğer yolu da psikolojik destek almaktır. Obezite, bireyin psikolojik durumunu olumsuz yönde etkileyebilir, bireyde depresyon, anksiyete, özgüven eksikliği, yeme bozuklukları, sosyal izolasyon gibi sorunlara yol açabilir. Bu sorunlar, bireyin obezite tedavisine uyumunu ve motivasyonunu azaltabilir, tedavi başarısını düşürebilir. Bu nedenle, obezite tedavisinde psikolojik destek almak, bireyin duygusal durumunu iyileştirmek, olumlu düşünce ve davranışları geliştirmek, stresle başa çıkmak, yeme alışkanlıklarını değiştirmek, yaşam tarzını düzenlemek için önemlidir. Psikolojik destek, bireysel veya grup terapisi, ilaç tedavisi, bilişsel davranışçı terapi, hipnoterapi, akupunktur gibi çeşitli yöntemlerle sağlanabilir.
Cerrahi tedavi: Obezite ile mücadele etmenin son
çare olarak kullanılan bir yolu da cerrahi tedavidir. Cerrahi
tedavi, bireyin mide hacmini küçültmek, bağırsak emilimini
azaltmak veya her ikisini birden yapmak suretiyle vücut
ağırlığını azaltmayı amaçlar. Cerrahi tedavi, bireyin yaşam
kalitesini ve sağlık durumunu iyileştirir, obeziteye bağlı
hastalıkların iyileşmesini veya önlenmesini sağlar. Cerrahi
tedavi, bireyin sağlık durumu, cerrahi yöntemlerin avantaj ve
dezavantajları, riskleri, maliyeti gibi faktörler dikkate
alınarak karar verilir. Cerrahi tedavi, diyet ve egzersiz
tedavisinin bir parçası olarak uygulanmalı ve bireyin düzenli
olarak takip edilmesi gerekmektedir.
Obezite, Avrupa’nın ve Türkiye’nin en önemli sağlık sorunlarından
biri olarak karşımıza çıkıyor. Obezite, sağlığı tehdit eden ciddi
bir hastalık olarak kabul ediliyor. Obezite ile mücadele etmek,
sağlıklı bir yaşam için önemli bir adım. Obezite ile mücadele
etmenin yolları, sağlıklı ve dengeli beslenme, fiziksel aktivite,
psikolojik destek ve cerrahi tedavi olarak sıralanabilir. Obezite
tedavisinde, bireyin günlük enerji ihtiyacı, beslenme
alışkanlıkları, yaşam tarzı, sağlık durumu gibi faktörlere göre
bir tedavi planı hazırlanmalı ve bireyin düzenli olarak takip
edilmesi gerekmektedir. Obezite ile mücadele etmek, bireyin
sağlığını korumasına ve geliştirmesine, yaşam kalitesini ve
süresini artırmasına, obeziteye bağlı hastalıkları önlemesine
veya iyileştirmesine yardımcı olacaktır. Obezite ile mücadele
etmek, bireysel ve toplumsal bir sorumluluktur.
