Kist hidatik, halk arasında kist hastalığı olarak da bilinen, zoonotik yani hayvanlardan insanlara bulaşabilen bir hastalıktır. Hastalığın etkeni, Echinococcus granulosus adlı bir parazittir. Bu parazit, köpek, kurt, tilki gibi etobur hayvanların ince bağırsaklarında yaşar ve yumurtalarını dışkıyla atar. Bu yumurtalar, toprak, su, sebze, meyve gibi yollarla insanlara ve otla beslenen hayvanlara bulaşır. İnsanlar ve hayvanlar, parazitin ara konakçısıdır. Parazitin yumurtaları, barsaklardan kana karışarak karaciğer, akciğer ve diğer organlara yerleşir ve burada kist adı verilen içi sıvı dolu keseler oluşturur. Bu kistler, zamanla büyüyerek organ fonksiyonlarını bozar ve komplikasyonlara yol açar.
Kist hidatik, başlıca iki yolla bulaşır:
Fekal-oral yolla: Parazit yumurtaları taşıyan köpek, kurt, tilki gibi hayvanların dışkılarıyla kirlenen toprak, su, sebze, meyve gibi yiyeceklerin çiğ tüketilmesiyle bulaşır. Ayrıca, bu hayvanlarla temas eden kişilerin ellerini yıkamadan ağızlarına götürmeleri de bulaşma riskini artırır.
Kistli etlerin tüketilmesiyle: Koyun, keçi, sığır, manda gibi hayvanların kistli etleri ve sakatatları, köpek, kurt, tilki gibi hayvanlar tarafından yenirse, parazit yumurtaları bu hayvanların bağırsaklarına yerleşir ve döngü devam eder. Bu nedenle, bu hayvanların etleri ve sakatatları uygun şekilde imha edilmeli veya pişirilerek tüketilmelidir.
Kist hidatik belirtileri, kistin yerleştiği organa, büyüklüğüne ve sayısına göre değişir. Bazı durumlarda, kist hidatik uzun yıllar boyunca hiçbir belirti vermeyebilir. Kist hidatik en sık karaciğer ve akciğerde görülür. Nadiren diğer organlarda da yerleşebilir12.
Karaciğer kist hidatiği: Karaciğer, kist hidatiğin en sık yerleştiği organdır. Karaciğer kist hidatiği, şu belirtilere neden olabilir:
Karın sağ üst bölgesinde ağrı, dolgunluk, şişlik
Bulantı, kusma, iştahsızlık, kilo kaybı
Sarılık, kaşıntı, karaciğer büyümesi
Kistin patlaması durumunda alerjik reaksiyon, şok, karın içi
enfeksiyon
Akciğer kist hidatiği: Akciğer, kist hidatiğin ikinci sıklıkta yerleştiği organdır. Akciğer kist hidatiği, şu belirtilere neden olabilir:
Öksürük, balgam, kan tükürme
Nefes darlığı, göğüs ağrısı, hırıltı
Ateş, terleme, halsizlik
Kistin patlaması durumunda alerjik reaksiyon, şok, akciğer zarı
iltihabı
Diğer organ kist hidatiği: Kist hidatik, nadiren de olsa beyin,
kalp, dalak, böbrek, kemik, göz, yumurtalık gibi diğer organlara
da yerleşebilir. Bu durumda, bu organlara ait fonksiyon
bozuklukları, ağrı, şişlik, enfeksiyon, alerjik reaksiyon gibi
belirtiler görülebilir.
Kist hidatik tanısı, hastanın şikayetleri, fizik muayene bulguları ve laboratuvar testleri ile konulur. Kist hidatik tanısında kullanılan yöntemler şunlardır:
Kan testleri: Kist hidatik için özgül olan antikorların kan testleri ile saptanması mümkündür. Ancak bu testlerin duyarlılığı ve özgüllüğü yüksek değildir. Ayrıca, kist hidatik için özgül olmayan bazı kan testleri de karaciğer ve akciğer fonksiyonlarını değerlendirmek için yapılabilir.
Görüntüleme yöntemleri: Kist hidatiğin yerini, büyüklüğünü, sayısını ve komplikasyonlarını göstermek için ultrasonografi, bilgisayarlı tomografi, manyetik rezonans gibi görüntüleme yöntemleri kullanılır. Bu yöntemler, kist hidatiğin tanısında en önemli yöntemlerdir.
Kist aspirasyonu: Kist hidatiğin içeriğinin ince bir iğne ile alınarak mikroskop altında incelenmesi yöntemidir. Bu yöntem, tanıda kesin sonuç verir. Ancak, kistin patlaması, enfeksiyon, alerjik reaksiyon gibi komplikasyonlara neden olabileceği için çok sık kullanılmaz.
Kist hidatik tedavisinde, cerrahi, ilaç veya perkütan yöntemleri kullanılır. Tedavi yönteminin seçimi, kistin yerine, büyüklüğüne, sayısına, komplikasyonlarına ve hastanın durumuna göre değişir12.
Cerrahi tedavi: Kist hidatiğin cerrahi olarak çıkarılması yöntemidir. Cerrahi tedavi, kist hidatiğin en etkili tedavi yöntemidir. Ancak, cerrahi tedavide ölüm, komplikasyon, hastalığın tekrarlama, hastanede kalış süresi gibi riskler vardır. Cerrahi tedavi, kistin büyük, çok sayıda, komplike veya diğer organlara baskı yapan durumlarda tercih edilir.
İlaç tedavisi: Kist hidatiğin ilaçla tedavi edilmesi yöntemidir. İlaç tedavisinde, albendazol veya mebendazol gibi antiparaziter ilaçlar kullanılır. İlaç tedavisi, cerrahi tedaviye alternatif veya destekleyici bir yöntemdir.
Perkütan tedavi: Kist hidatiğin ciltten iğne ile boşaltılması ve ilaç enjeksiyonu yapılması yöntemidir. Perkütan tedavi, cerrahi tedaviye alternatif veya destekleyici bir yöntemdir. Perkütan tedavi, yatış süresinin daha az olması, ölüm ve nüks etme oranlarının düşüklüğü, komplikasyon riskinin azlığı gibi avantajlara sahiptir. Perkütan tedavi, kistin küçük, tek, komplike olmayan ve ulaşılabilir durumlarda tercih edilir1.
Kist hidatikten korunmak için, kişisel hijyen, hayvan sağlığı ve beslenme kurallarına dikkat edilmelidir. Kist hidatikten korunmak için şu önlemler alınabilir:
Kist hidatik, bulaşıcı bir parazit hastalığıdır. Karaciğer, akciğer ve diğer organlarda kist oluşturarak ciddi sağlık sorunlarına neden olabilir. Kist hidatik tanısı, kan testleri, görüntüleme yöntemleri ve kist aspirasyonu ile konulabilir. Kist hidatik tedavisinde, cerrahi, ilaç veya perkütan yöntemleri kullanılabilir. Kist hidatikten korunmak için, kişisel hijyen, hayvan sağlığı ve beslenme kurallarına dikkat edilmelidir.
(SAİM TUNÇMAN)
