Merkantilizm Nedir? Altın Çağını Yaşayan Ekonomik Sistem

Merkantilizm, 16. ve 18. yüzyıllar arasında Avrupa’da hüküm süren bir ekonomik sistemdir. Merkantilizme göre, bir ülkenin zenginliği ve gücü, elinde tuttuğu değerli madenlerin miktarına bağlıdır. Merkantilizm, aynı zamanda devletin ekonomiye müdahale ettiği, korumacı ve sömürgeci bir politikayı savunmuştur. Merkantilizm, sanayi devrimi ve klasik iktisat akımıyla birlikte sona ermiştir. Merkantilizm, günümüzde de bazı ülkelerin politikalarında veya küresel gelişmelerde izlerini göstermektedir. Merkantilizm, ekonomik tarih açısından önemli bir konudur ve iyi anlaşılması gerekmektedir.

Merkantilizmin Temel İlkeleri

Merkantilizmin temel ilkeleri şunlardır:

Değerli madenler, ekonomik servetin göstergesidir. Bu nedenle, merkantilist ülkeler, altın ve gümüş gibi değerli madenleri ülke içinde tutmaya veya dışarıdan sağlamaya çalışmışlardır.

Ticaret fazlası, ekonomik gücün kaynağıdır. Bu nedenle, merkantilist ülkeler, ihracatı teşvik edip ithalatı kısıtlamışlardır. İhracatın ithalattan fazla olması, değerli maden akışını sağlamıştır.

Devlet, ekonomiye aktif olarak müdahale etmelidir. Bu nedenle, merkantilist ülkeler, yerli üretimi ve sanayiyi desteklemiş, gümrük vergileri, tekel hakları, sübvansiyonlar gibi araçlarla dış rekabeti engellemişlerdir.

Sömürgecilik, ekonomik büyümenin aracıdır. Bu nedenle, merkantilist ülkeler, yeni pazarlar, hammadde kaynakları ve değerli maden yatakları bulmak için keşif ve fetihlere girişmişlerdir. Sömürgeler, ana ülkeye bağımlı kılınmış ve tek taraflı bir ticaret ilişkisi kurulmuştur.

Nüfus, ekonomik potansiyelin belirleyicisidir. Bu nedenle, merkantilist ülkeler, nüfus artışını teşvik etmiş, işgücü arzını ve tüketim talebini artırmışlardır.

Merkantilizmin Tarihsel Gelişimi

Merkantilizm, Orta Çağ’ın sonları ile sanayi devrimi arasında kalan dönemde ortaya çıkmıştır (1500-1800). Avrupa’ya özgüdür, orada doğmuş ve gelişmiştir. Döneme damgasını vuran iktisadi faaliyet türü “ticaret”tir.

Merkantilizmin ortaya çıkışında, coğrafi keşifler, Rönesans, Reform, milliyetçilik, feodal sistemin çöküşü, burjuvazinin yükselişi gibi faktörler etkili olmuştur. Merkantilizm, Avrupa’da farklı ülkelerde farklı biçimlerde uygulanmıştır. Örneğin, İngiltere’de deniz ticareti ve sömürgecilik ön plana çıkmış, Fransa’da devletçilik ve korumacılık ağırlık kazanmış, Hollanda’da serbest ticaret ve bankacılık gelişmiştir.

Merkantilizm, 18. yüzyılın sonlarında, sanayi devrimi, klasik iktisat akımı, fizyokratlar, liberaller, Amerikan ve Fransız devrimleri gibi gelişmelerle birlikte sona ermiştir. Merkantilizmin yerini, serbest piyasa ekonomisi, uluslararası ticaret, kapitalizm gibi kavramlar almıştır.

Merkantilizmin Etkileri

Merkantilizm, hem olumlu hem de olumsuz etkiler yaratmıştır. Merkantilizmin olumlu etkileri şunlardır:

• Avrupa’da ekonomik büyüme, sanayileşme, ticaretin gelişmesi, refahın artması sağlanmıştır.
• Avrupa’da ulusal devletlerin kurulması, milliyetçilik duygusunun güçlenmesi, siyasi birlik ve istikrarın sağlanması desteklenmiştir.
• Avrupa’da bilimsel, teknolojik, kültürel ve sosyal gelişmeler hızlanmış, Rönesans, Reform, Aydınlanma gibi hareketler ortaya çıkmıştır.
• Avrupa’nın dünya siyasetinde etkin bir rol oynaması, yeni kıtaların ve uygarlıkların keşfedilmesi, dünya tarihinin şekillenmesi sağlanmıştır.

Merkantilizmin olumsuz etkileri şunlardır:

• Avrupa’da rekabet, çatışma, savaş, sömürgecilik, emperyalizm gibi olgular artmış, uluslararası ilişkilerde gerilim yaratmıştır.
• Avrupa dışındaki kıtalarda yerli halkların katledilmesi, köleleştirilmesi, kültürlerinin yok edilmesi, doğal kaynaklarının talan edilmesi gibi insanlık dışı uygulamalar yaygınlaşmıştır.
• Avrupa’da sınıfsal eşitsizlik, adaletsizlik, yoksulluk, sömürü, baskı gibi sorunlar artmış, toplumsal huzur ve barış bozulmuştur.
• Avrupa’da çevresel tahribat, doğal dengenin bozulması, kaynakların israfı gibi olumsuzluklar yaşanmıştır.

Merkantilizm Hakkında Sık Sorulan Sorular

Merkantilizm hakkında sık sorulan sorular ve cevapları şunlardır:

Merkantilizm ne zaman başladı ve ne zaman bitti? Merkantilizm, 16. yüzyılın başlarında, coğrafi keşiflerin başlamasıyla birlikte ortaya çıkmış ve 18. yüzyılın sonlarında, sanayi devrimi ve klasik iktisat akımının doğuşuyla birlikte sona ermiştir.

Merkantilizmin babası kimdir? Merkantilizmin babası olarak kabul edilen kişi, İngiliz ekonomist Thomas Mun’dur (1571-1641). Mun, 1664 yılında yayımlanan England’s Treasure by Forraign Trade adlı eserinde, merkantilist politikaların temelini atmıştır.

Merkantilizm ile kapitalizm arasındaki fark nedir? Merkantilizm ile kapitalizm arasındaki temel fark, devletin ekonomiye müdahale derecesidir. Merkantilizmde, devlet ekonomiye aktif olarak müdahale eder, korumacı ve sömürgeci politikalar uygular, ticaret fazlası elde etmeye çalışır. Kapitalizmde, devlet ekonomiye müdahale etmez, serbest piyasa ekonomisini savunur, uluslararası ticareti teşvik eder, rekabeti artırır.

Merkantilizm ile fizyokrasi arasındaki fark nedir? Merkantilizm ile fizyokrasi arasındaki temel fark, ekonomik servetin kaynağıdır. Merkantilizmde, ekonomik servetin kaynağı değerli madenlerdir. Fizyokraside, ekonomik servetin kaynağı tarımdır. Fizyokratlar, 18. yüzyılda Fransa’da ortaya çıkan ve merkantilizme karşı çıkan bir iktisat akımıdır. (Erhan Taylan)