PMS, her ay tekrarlayan ve kadınların yaşam kalitesini olumsuz
etkileyen bir durumdur. PMS’in nedenleri tam olarak bilinmemekle
birlikte, hormonal değişiklikler, beyin kimyasalları, genetik
faktörler ve yaşam tarzı ile ilgili olduğu düşünülmektedir.
PMS’in tedavisi için ilaçlar, yaşam tarzı değişiklikleri,
bitkisel ürünler ve psikoterapi gibi yöntemler kullanılabilir.
PMS Belirtileri Nelerdir?
PMS belirtileri kadından kadına değişiklik gösterebilir.
Genellikle adet kanamasından 2 ile 14 gün önce başlar ve adet
kanamasının başlaması ile sona erer. PMS belirtileri hem fiziksel
hem de duygusal olarak kendini gösterebilir. PMS belirtilerinin
en sık rastlananları şunlardır:
- Baş ağrısı
- Göğüslerde hassasiyet ve şişlik
- Karın bölgesinde şişkinlik ve gaz
- Ödem ve kilo artışı
- İştah artışı veya azalması
- Yorgunluk ve halsizlik
- Depresyon ve çökkün ruh hali
- Gerginlik, sinirlilik ve alınganlık
- Kaygı ve endişe
- Kendine güvensizlik ve evham
- İlgi ve istek kaybı
- Konsantrasyon bozukluğu
- Uyku sorunları
- Kas ve eklem ağrıları
- Sivilce ve cilt problemleri
- Sıcak basması ve terleme
PMS belirtileri bazen çok şiddetli olabilir ve kadının sosyal,
mesleki ve ailevi ilişkilerini bozabilir. Bu durumda
premenstrüel disforik bozukluk (PMDD) adı verilen daha ciddi
bir tablodan bahsedilebilir.
PMS Nedenleri Nelerdir?
PMS nedenleri tam olarak aydınlatılamamıştır. Ancak bazı teoriler
mevcuttur. Bunlardan ilki, hormonal değişikliklerin PMS’e yol
açtığıdır. Özellikle östrojen ve progesteron hormonlarının adet
döngüsü boyunca değişen seviyeleri, PMS belirtilerine neden
olabilir. Bu hormonlar, vücuttaki su ve tuz dengesini, sinir
sisteminin işleyişini ve duygu durumunu etkileyebilir.
İkinci teori ise, beyin kimyasallarının PMS ile
ilgili olduğudur. Serotonin adı verilen bir beyin kimyasalı,
duygu durumunu, iştahı, uyku düzenini ve ağrı eşiğini etkiler.
Serotonin seviyesinin düşmesi, PMS belirtilerine yol açabilir5.
Serotonin seviyesi, hormonal değişikliklerden, beslenme
alışkanlıklarından, stresten ve genetik faktörlerden
etkilenebilir.
Üçüncü teori ise, genetik yatkınlığın PMS ile
ilişkili olduğudur. PMS yaşayan kadınların ailelerinde de PMS
veya depresyon gibi ruhsal bozukluklar görülebilir6. Bu durum,
PMS’in genetik bir temeli olduğunu düşündürmektedir.
Dördüncü teori ise, yaşam tarzının PMS ile
ilgili olduğudur. Sigara içmek, fazla kafein tüketmek, yüksek
stres seviyesi, egzersiz yapmamak, aşırı tuz ve şeker almak,
dengesiz beslenmek, vitamin ve mineral eksikliği, yetersiz sıvı
tüketimi, basit karbonhidratlardan zengin beslenmek gibi
faktörler, PMS belirtilerini artırabilir.
PMS Tedavisi Nasıl Yapılır?
PMS tedavisi için kesin bir yöntem yoktur. Ancak PMS
belirtilerini hafifletmek ve yaşam kalitesini artırmak için bazı
yöntemler kullanılabilir. PMS tedavisinde ilaçlar, yaşam tarzı
değişiklikleri, bitkisel ürünler ve psikoterapi gibi yöntemlerden
yararlanılabilir.
PMS'de İlaç Tedavisi
PMS tedavisinde kullanılan ilaçlar şunlardır:
-
Ağrı kesiciler: Baş ağrısı, karın ağrısı, kas
ve eklem ağrıları gibi fiziksel belirtileri azaltmak için ağrı
kesici ilaçlar kullanılabilir. Aspirin, ibuprofen, naproksen
gibi ilaçlar bu amaçla kullanılabilir. Ancak bu ilaçların yan
etkileri olabileceği için doktor tavsiyesi ile kullanılmalıdır.
-
Diüretikler: Ödem ve kilo artışı gibi
belirtileri azaltmak için idrar söktürücü ilaçlar
kullanılabilir. Spironolakton gibi ilaçlar bu amaçla
kullanılabilir. Ancak bu ilaçların da yan etkileri olabileceği
için doktor tavsiyesi ile kullanılmalıdır.
-
Oral kontraseptifler: Hormonal değişiklikleri
düzenlemek ve PMS belirtilerini azaltmak için doğum kontrol
hapları kullanılabilir. Özellikle drospirenon içeren haplar bu
amaçla kullanılabilir. Ancak bu ilaçların da yan etkileri
olabileceği için doktor tavsiyesi ile kullanılmalıdır.
-
Antidepresanlar: Depresyon, kaygı, gerginlik,
sinirlilik gibi duygusal belirtileri azaltmak için antidepresan
ilaçlar kullanılabilir. Özellikle serotonin geri alım
inhibitörleri (SSRI) adı verilen ilaçlar bu amaçla
kullanılabilir. Fluoksetin, paroksetin, sertralin gibi ilaçlar
bu gruba dahildir. Ancak bu ilaçların da yan etkileri
olabileceği için doktor tavsiyesi ile kullanılmalıdır.
-
Hormon ilaçları: Hormonal değişiklikleri
baskılamak ve PMS belirtilerini azaltmak için hormon ilaçları
kullanılabilir. GnRH agonistleri adı verilen ilaçlar bu amaçla
kullanılabilir. Bu ilaçlar yumurtalık fonksiyonunu baskılayarak
menopoz benzeri bir durum yaratır. Ancak bu ilaçların da yan
etkileri olabileceği için doktor tavsiyesi ile kullanılmalıdır.
-
Yaşam Tarzı Değişiklikleri: PMS
tedavisinde ilaçlara ek olarak veya alternatif olarak yaşam
tarzı değişiklikleri de yapılabilir. Bu değişiklikler
şunlardır:
-
Düzenli egzersiz yapmak: Egzersiz yapmak,
endorfin adı verilen mutluluk hormonunu artırarak duygu
durumunu iyileştirir. Ayrıca egzersiz yapmak, ödem, kilo
artışı, şişkinlik gibi belirtileri de azaltır. Haftada en az 3
gün, 30 dakika kadar orta şiddette egzersiz yapmak faydalı
olabilir9.
Sağlıklı beslenmek: Sağlıklı beslenmek, PMS belirtilerini
azaltmak için önemlidir. Özellikle tuz, ş
-
Bitkisel Ürünler: PMS tedavisinde ilaçlara ek
olarak veya alternatif olarak bitkisel ürünler de
kullanılabilir. Bu ürünler şunlardır:
-
Adaçayı: Adaçayı, özellikle sıcak basması ve
terleme gibi belirtileri azaltmak için kullanılabilir. Adaçayı
çayı olarak tüketilebilir.
-
Keten tohumu: Keten tohumu, omega-3 yağ
asitleri bakımından zengindir. Omega-3 yağ asitleri,
iltihaplanmayı azaltarak, ağrı, şişkinlik ve duygu durumunu
iyileştirebilir. Keten tohumu, yoğurt, salata, çorba gibi
yiyeceklere eklenebilir.
-
Sarı kantaron: Sarı kantaron, antidepresan
etkisi olan bir bitkidir. Depresyon, kaygı, gerginlik gibi
duygusal belirtileri azaltmak için kullanılabilir. Sarı
kantaron çayı veya kapsülü olarak tüketilebilir. Ancak sarı
kantaron, bazı ilaçlarla etkileşime girebileceği için doktor
tavsiyesi ile kullanılmalıdır.
-
Kedi otu: Kedi otu, kas gevşetici ve
rahatlatıcı bir etkiye sahiptir. Kas ve eklem ağrıları, baş
ağrısı, gerginlik gibi belirtileri azaltmak için
kullanılabilir. Kedi otu çayı olarak tüketilebilir.
-
Papatya: Papatya, yatıştırıcı ve
antienflamatuar bir etkiye sahiptir. Karın ağrısı, şişkinlik,
gaz, uyku sorunları, sinirlilik gibi belirtileri azaltmak için
kullanılabilir. Papatya çayı olarak tüketilebilir.
-
Psikoterapi: PMS tedavisinde ilaçlara ek
olarak veya alternatif olarak psikoterapi de yapılabilir.
Psikoterapi, PMS’in neden olduğu duygusal sorunları çözmek için
profesyonel bir yardım almayı ifade eder. Psikoterapi, kadının
PMS ile baş etme becerilerini geliştirmesine, stresini
azaltmasına, duygu durumunu iyileştirmesine ve yaşam kalitesini
artırmasına yardımcı olabilir. Psikoterapi yöntemleri arasında
bilişsel davranışçı terapi, gevşeme teknikleri, duygusal odaklı
terapi, grup terapisi gibi seçenekler bulunmaktadır.
PMS Önlenmesi Mümkün mü?
PMS, tamamen önlenemeyen bir durumdur. Ancak PMS belirtilerini
azaltmak için bazı önlemler alınabilir. Bu önlemler şunlardır:
-
Adet döngüsünü takip etmek: Adet döngüsünü
takip etmek, PMS belirtilerinin ne zaman başlayacağını ve ne
kadar süreceğini tahmin etmeye yardımcı olabilir. Böylece
kadın, kendini buna göre hazırlayabilir ve gerekli önlemleri
alabilir.
-
Sağlıklı beslenmek: Sağlıklı beslenmek, PMS
belirtilerini azaltmak için önemlidir. Özellikle tuz, şeker,
kafein, alkol, basit karbonhidratlar gibi yiyecek ve
içeceklerden uzak durmak, PMS belirtilerini hafifletebilir.
Bunun yerine lif, protein, kompleks karbonhidratlar, vitamin ve
mineral açısından zengin besinler tüketmek faydalı olabilir.
-
Düzenli egzersiz yapmak: Düzenli egzersiz
yapmak, PMS belirtilerini azaltmak için önemlidir. Egzersiz
yapmak, endorfin adı verilen mutluluk hormonunu artırarak duygu
durumunu iyileştirir. Ayrıca egzersiz yapmak, ödem, kilo
artışı, şişkinlik gibi belirtileri de azaltır. Haftada en az 3
gün, 30 dakika kadar orta şiddette egzersiz yapmak faydalı
olabilir.
-
Yeterli uyumak: Yeterli uyumak, PMS
belirtilerini azaltmak için önemlidir. Uyku, vücudun ve beynin
dinlenmesini sağlar. Uyku eksikliği, duygu durumunu, iştahı,
konsantrasyonu, ağrı eşiğini olumsuz etkileyebilir. Günde en az
7-8 saat uyumak faydalı olabilir.
-
Stresten uzak durmak: Stresten uzak durmak,
PMS belirtilerini azaltmak için önemlidir. Stres, hormonal
dengesizliğe, serotonin seviyesinin düşmesine, duygu durumunun
bozulmasına neden olabilir. Stresten uzak durmak için gevşeme
teknikleri, meditasyon, yoga, hobiler, sosyal destek gibi
yöntemler kullanılabilir.
PMS Hakkında Sık Sorulan Sorular
PMS hakkında merak edilen bazı sorular ve cevapları şunlardır:
PMS ne zaman başlar ve ne zaman biter?
PMS, genellikle adet kanamasından 2 ile 14 gün önce başlar ve
adet kanamasının başlaması ile sona erer. PMS belirtileri,
kadından kadına değişiklik gösterebilir. Bazı kadınlar PMS
belirtilerini çok erken veya çok geç yaşayabilir. Bazı kadınlar
PMS belirtilerini çok şiddetli veya çok hafif yaşayabilir. Bazı
kadınlar PMS belirtilerini her ay veya ara sıra yaşayabilir.
PMS her kadında görülür mü?
PMS, üreme çağındaki kadınların yaklaşık %75’inde görülen bir
durumdur. PMS, kadınların yaşam kalitesini olumsuz etkileyen bir
durumdur. PMS, her kadında farklı şekilde kendini gösterebilir.
PMS, bazı kadınlarda hiç görülmeyebilir.
PMS ile hamilelik belirtileri karıştırılabilir mi? PMS ile
hamilelik belirtileri, bazen birbirine benzer olabilir. Özellikle
göğüslerde hassasiyet ve şişlik, karın bölgesinde şişkinlik ve
gaz, iştah artışı veya azalması, yorgunluk ve halsizlik,
depresyon ve çökkün ruh hali, gerginlik, sinirlilik ve
alınganlık, ilgi ve istek kaybı, uyku sorunları gibi belirtiler
hem PMS hem de hamilelikte görülebilir. Ancak PMS belirtileri,
adet kanamasının başlaması ile sona ererken, hamilelik
belirtileri devam eder. Ayrıca hamilelikte görülen bazı
belirtiler, PMS’te görülmez. Örneğin, bulantı, kusma, idrara
çıkma sıklığının artması, vajinal akıntının değişmesi, vücut
ısısının yükselmesi gibi belirtiler hamilelikte görülebilir.
Hamilelik şüphesi olan kadınların, bir gebelik testi yapması veya
bir doktora başvurması tavsiye edilir.
PMS ile PMDD arasındaki fark nedir?
PMS, adet öncesi gerginlik sendromu olarak da bilinen, kadınların
regl dönemi öncesinde yaşadıkları fiziksel ve duygusal sorunların
toplamıdır. PMS, her ay tekrarlayan ve kadınların yaşam
kalitesini olumsuz etkileyen bir durumdur. PMDD, premenstrüel
disforik bozukluk olarak da bilinen, PMS’in daha şiddetli bir
formudur. PMDD, kadınların regl dönemi öncesinde yaşadıkları
duygusal sorunların çok ciddi boyutlara ulaştığı bir durumdur.
PMDD, kadınların yaşam kalitesini çok olumsuz etkileyen bir
durumdur. PMDD, üreme çağındaki kadınların yaklaşık %5’inde
görülen bir durumdur. PMDD belirtileri, PMS belirtilerine benzer
ancak daha ağır ve uzundur. PMDD belirtileri şunlardır:
- Aşırı depresyon ve umutsuzluk
- Aşırı kaygı ve panik atak
- Aşırı gerginlik, sinirlilik ve öfke
- Aşırı alınganlık ve hassasiyet
- Aşırı ilgi ve istek kaybı
- Aşırı suçluluk ve değersizlik duygusu
- Aşırı yorgunluk ve bitkinlik
- Aşırı uyku sorunları
- Aşırı iştah artışı veya azalması
- Aşırı konsantrasyon bozukluğu
- Aşırı intihar düşüncesi veya eğilimi
PMDD tedavisi için PMS tedavisinde kullanılan yöntemlerden daha
etkili olan yöntemler kullanılabilir. PMDD tedavisinde kullanılan
yöntemler şunlardır:
-
Antidepresanlar: Antidepresan ilaçlar,
PMDD’nin en etkili tedavi yöntemidir. Özellikle serotonin geri
alım inhibitörleri (SSRI) adı verilen ilaçlar, PMDD
belirtilerini büyük ölçüde azaltabilir. Fluoksetin, paroksetin,
sertralin gibi ilaçlar bu gruba dahildir. Ancak bu ilaçların da
yan etkileri olabileceği için doktor tavsiyesi ile
kullanılmalıdır.
-
Oral kontraseptifler: Oral kontraseptifler,
PMDD tedavisinde kullanılan bir diğer yöntemdir. Özellikle
drospirenon ve etinil östradiol içeren haplar, PMDD
belirtilerini azaltabilir. Ancak bu ilaçların da yan etkileri
olabileceği için doktor tavsiyesi ile kullanılmalıdır.
-
Hormon ilaçları: Hormon ilaçları, PMDD
tedavisinde kullanılan bir diğer yöntemdir. GnRH agonistleri
adı verilen ilaçlar, yumurtalık fonksiyonunu baskılayarak
menopoz benzeri bir durum yaratır. Bu ilaçlar, PMDD
belirtilerini azaltabilir. Ancak bu ilaçların da yan etkileri
olabileceği için doktor tavsiyesi ile kullanılmalıdır.
-
Psikoterapi: Psikoterapi, PMDD tedavisinde
kullanılan bir diğer yöntemdir. Psikoterapi, kadının PMDD ile
baş etme becerilerini geliştirmesine, stresini azaltmasına,
duygu durumunu iyileştirmesine ve yaşam kalitesini artırmasına
yardımcı olabilir. Psikoterapi yöntemleri arasında bilişsel
davranışçı terapi, gevşeme teknikleri, duygusal odaklı terapi,
grup terapisi gibi seçenekler bulunmaktadır.
(Haber Merkezi)
