9 Şubat Sigarayı Bırakma Günü olarak anılırken, özellikle bugün sigarayı bırakmak için gereken çalışmalara hız kazanıyor. Çanakkale genelinde de bugüne özel hastanelerde ve kuruluşlarda bilgilendirmeler devam ederken, bir yandan sigara bağımlılığının psikolojik etkileri de mevcut. Sigarayı bırakmanın zorlu bir süreç olduğunun farkında olsak bile aynı zamanda buna psikolojik çerçeveden de bakmamız gerekiyor. Çanakkale İl Sağlık Müdürlüğünden Psikolog Nihan Efe Katı, sigaranın psikolojik bağımlığı hakkında Gazetemiz OLAY’ın sorularına yanıt verdi.
Kişinin sigaraya yüklediği anlamların, psikolojik bağımlılıkta bir önem taşıdığını söyleyen Psikolog Nihan Efe Katı, “Sigara bağımlılığı (ve her türlü madde bağımlılığı), tıp bilimi tarafından zaman zaman düzelme dönemine giren zaman zaman nükseden yani tekrarlayan bir hastalık olarak görülüyor. Nikotin maddesinin içindeki etkenlerin beyindeki etkileri ve bunun sonucu sürekli nikotini arzulamak işin fizyolojik bağımlılık boyutunu oluşturur. Sigara bağımlılığı temelde hücresel ve kimyasal düzeyde nikotine bağımlı olmakla oluşan, fizyolojik bir durum. Fakat kişinin sigaraya yüklediği anlamlar ve hayatında sigara ile doldurduğuna inandığı boşluklar da psikolojik bağımlılık boyutunu oluşturur” ifadelerine yer verdi.
Sigarayı bırakmakta psikolojik bağımlılığın bırakmayı en çok zorlaştıran kısımlardan birisini oluşturduğunu söyleyen Psikolog Katı “Bırakma döneminde, fizyolojik bağımlılık sebebiyle yoksunluk sendromu dediğimiz fiziksel etkiler oluşur ve bir iki hafta içinde oldukça azalır. Ama az önce de “nüksetmek” olarak bahsettiğimiz unsur, bıraktıktan sonra bir anda yeniden başlama isteği, yıllar boyu rüyada sigara görmek ve benzeri durumlar psikolojik bağımlılık kısmını oluşturur ve bu kısım özellikle bırakma kararı almada zorlanmayı sağlayan ve içmeyi sürdürmeyi sağlayan önemli bir etken” sözlerini kullandı.
Sigara bağımlığının Türkiye’de fazla olduğu bir gerçek olsa bile, Türkiye istatiksel olarak başarılı ülkeler arasında yer alıyor. Bırakma kampanyalarının etkisinden ve bırakmaya çalışanlarının da sayıca fazla olduğundan bahseden Katı “Türkiye, Brezilya ile birlikte sigara bağımlılığının çok yüksek oranda görüldüğü ülkelerden biridir. Bu uzun yıllardır böyle olmakla birlikte Türkiye aynı zamanda sigara bırakmada da istatistiki olarak çok başarılı bir ülke konumunda. Yani içmeye başlayanımız da çok, etkin kampanyalarımız da çok, bırakmayı deneyenimiz ve başarılı olanımız da çok” diye konuştu.
Sigaraya başlamak için birçok neden sıralanabilir. Kimyasal madde tüketiminin düzenli bağımlığa yol açtığını söyleyen Psikolog Katı “Sigaraya başlamak için kişinin birçok nedeni olabilir. Özellikle erken yaşlarda sosyal olarak uyum sağlamak ya da özenmek ya da ergenlikte risk alma eğilimi gibi sebeplerle başlanabilir. Bağımlı olmak temelde daha öncede belirttiğim gibi fizyolojik bir durum. Her insan, kimyasal bir maddeyi düzenli olarak vücuduna aldığında o maddeye bağımlı olur. Bizim biyolojimiz bu şekilde. Fakat bırakmaktan kaçınmak, sigaraya anlam yüklemek, “benim stresimi azaltıyor” düşüncesi, “ben onu seviyorum, onunla mutluyum” ifadeleri, kişinin psikolojik savunma mekanizmalarını sigara içmek üzerinden kurduğunu gösteriyor” sözlerini kullandı.
Bırakma sürecinde ise sigara kullanıcıları yalnız değil. İl Sağlık Müdürlüğü, YEDAM sigarayı bırakmak için ücretsiz psikolog desteği sağlıyor. Sigarayı bırakmak isteyen kullanıcıların nerelerden destek alabileceği konusunda bilgi veren Katı “Bırakma sürecinde fizyolojik yoksunluk için, sigara bırakma polikliniklerinde nikotin bandı, nikotin sakızı gibi araçlar kullanılarak daha kolay atlatılması sağlanabiliyor. Psikolojik destek kısmında ise örneğin İl Sağlık Müdürlüğümüzün Sağlıklı Hayat Merkezinde ya da Yeşilay’ın YEDAM Danışmanlık merkezinde ücretsiz olarak psikolog desteği alınabilir” ifadelerine yer verdi.
Bilişsel terapilerin sigarayı bırakmak için öneminden bahseden Katı “Bırakma sürecinde psikolojik desteğin en önemli hedefi; kişinin sigaraya atfettiği olumlu ve bağımlı düşünceleri bilişsel olarak bir profesyonel eşliğinde değerlendirerek, sağlığa, sağlıklı olmaya, kendi savunma mekanizmalarına dair yeni bilişsel inşalarından kurtulmasının sağlanması. Bu açıdan bilişsel terapiler sigara bırakmada çok etkili. Davranışçı tekniklerle de, kişi hayatındaki herhangi bir stres tetiklenip tekrar sigaraya yöneldiğinde, bu davranış yerine hangi davranışı koyabilir ve bunu her seferinde yapmak için nasıl motive olabilir kısmının kişi tarafından içselleştirilmesine çalışılıyor” diye konuştu.
Genç kesimler sigaraya yönelse de 2023 yılında yapılan anket çalışmalarına göre sigarayı bırakmak isteyenlerin sayısı da oldukça fazla. Yapılan araştırmalardan bahseden Nihan Efe Katı “2023 yılında her yaştan kişilerle Çanakkale’de tütün kullanım araştırması yaptık. Bu araştırmada, 18-24 yaş arası genç kuşağın da, diğer yaş grupları kadar sigarayı bırakmayı denediği sonucuna ulaştık. Bu önemli bir gelişme, çünkü genelde insanlar yaşı ilerleyip bir hastalıkla karşılaştığında sigarayı bırakmaya eğilimli. Ancak genç kuşağın da bırakmaya yönelmesinin en önemli sebebinin, özellikle bu kuşakta özellikle sosyal medyada yoğun sağlıklı yaşam paylaşımlarının, reklamlarının ve çalışmalarının yapılması olduğunu değerlendiriyoruz” ifadelerini kullandı.
Genç kuşağı sigara bağımlılığından uzaklaştırmak için neler yapılabileceğinden bahseden Katı “Dolayısıyla genç kuşağı etkilemek ve sigara içme davranışını sorgulamalarını sağlamak için, sigaranın zararlarından, yaptığı hastalıklardan bahsetmekten çok, sağlıklı yaşamanın önemini anlatan, sağlıklı yaşayan örnek kişileri öne çıkartan çalışmaların yapılmasının daha etkili olacağını düşündürüyoruz” dedi.
(ESRA GÜLLER)
