Uzay, insanlık için hem büyük bir merak hem de büyük bir meydan okuma kaynağıdır. Uzayın sırlarını çözmek ve yeni keşifler yapmak için, insanlar uzaya çıkmak ve uzayda yaşamak için çeşitli çalışmalar yapmaktadır. Uzaya çıkan insanlara, yaptıkları görevlere ve kullandıkları araçlara göre farklı isimler verilmektedir. Bu isimler, genellikle uzay çalışmalarının başladığı iki büyük ülke olan Amerika Birleşik Devletleri ve Rusya Federasyonu tarafından belirlenmiştir. Bu iki ülke, uzay yarışında birbirleriyle rekabet etmiş ve uzaya ilk insanı, ilk kadını, ilk hayvanı ve ilk uyduyu göndermişlerdir. Bu başarılar, uzay bilimine büyük katkılar sağlamıştır.
Uzayda yaşamak ve çalışmak için, insanlar uzay üsleri kurmuşlardır. Uzay üsleri, uzay araçlarıyla bağlantılı olan veya olmayan, üzerinde yaşanabilen yapay yapılar olarak tanımlanabilir. Uzay üsleri, uzayda bilimsel araştırmalar yapmak, uzay kaynaklarını kullanmak, uzay turizmini geliştirmek, uzay savunmasını sağlamak ve uzayda kolonileşme için önemli adımlardır. Uzay üsleri, aynı zamanda uzayda yaşamanın fiziksel, zihinsel ve psikolojik etkilerini incelemek için de birer laboratuvar görevi görürler.
Uzayda kurulan ilk uzay üssü, 1971 yılında Sovyetler Birliği tarafından yörüngeye yerleştirilen Salyut 1’dir. Salyut 1, 175 gün boyunca yörüngede kalmış ve 3 kişilik bir mürettebatı ağırlamıştır. Salyut 1’den sonra, Sovyetler Birliği ve ABD, farklı uzay üsleri inşa etmiş ve uzayda yaşamın sınırlarını zorlamışlardır. Bu uzay üsleri arasında, Salyut 2-7, Almaz, Skylab, Mir ve Tiangong 1-2 sayılabilir.
Uzayda kurulan en büyük ve en gelişmiş uzay üssü ise, Uluslararası Uzay İstasyonu’dur. Uluslararası Uzay İstasyonu, uzayda yaşamak ve çalışmak için tasarlanmış, çok uluslu bir projedir. UUİ, 1998 yılında inşa edilmeye başlanmış ve 2011 yılında tamamlanmıştır. UUİ, 15 ülkeden 5 uzay ajansının ortaklığında çalışmaktadır. UUİ, uzayda bilimsel, teknolojik, ticari, diplomatik ve eğitim amaçlı görevler yürütmektedir. UUİ, aynı zamanda gelecekteki Ay, Mars ve diğer gök cisimleri için ulaşım, bakım ve ara üs olarak hizmet vermektedir.
Uluslararası Uzay İstasyonu (UUİ), alçak Dünya yörüngesine yerleştirilmiş bir uzay üssü, başka bir tabirle üzerinde yaşanabilen yapay bir uydudur. UUİ, ABD Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi (NASA), Rusya Federal Uzay Ajansı (Roscosmos), Avrupa Uzay Ajansı (ESA), Japonya Uzay Araştırma Ajansı (JAXA) ve Kanada Uzay Ajansı (CSA) tarafından oluşturulmuş ortak bir projedir. UUİ, basınçlı modüller, destekleyici dış iskelet ve güneş panellerinden oluşan bir yapıdır. UUİ, Dünya yörüngesinde bulunan en büyük yapay uydudur. UUİ’nin toplam uzunluğu 109 metre, genişliği 73 metre, yüksekliği 20 metredir. UUİ’nin toplam ağırlığı yaklaşık 420 ton, toplam hacmi ise yaklaşık 930 metreküptür. UUİ, 6 uyku bölmesi, 2 banyosu, bir spor salonu ve 360 derece görünüm sağlayan yuvarlak penceresiyle 6 odalı evden daha büyük bir alandan oluşmaktadır. Ayrıca yaşam alanları ve laboratuvarlar da UUİ içinde yer alan modüller arasındadır.
UUİ, her 90 dakikada bir Dünya yörüngesi etrafında dönmektedir. Bu da UUİ’nin 24 saat içinde Dünya etrafında 16 kez döndüğü ve 16 defa gün batımı ve gün doğumu gördüğü anlamına gelmektedir. UUİ’nin yörünge yüksekliği 330 km ila 435 km arasında değişmektedir. UUİ, saniyede yaklaşık 8 kilometre hızla seyahat etmektedir. UUİ, bir günde Ay’a eş değer mesafe katedip geri dönmektedir.
UUİ’de 7 kişilik uluslararası bir mürettebat, uzayda yaşamak ve çalışmaktadır. Mürettebat, uzayda karşılaşabilecekleri acil durumlar, uzay aracının kullanımı, bilimsel deneyler, uzay yürüyüşü, iletişim, takım çalışması gibi konularda eğitim almıştır. Mürettebat, uzayda bulundukları süre boyunca düzenli olarak sağlık kontrollerinden geçmektedir. Uzayda geçirilen süre, mürettebatın vücutlarında bazı değişikliklere neden olmaktadır. Örneğin, uzayda yer çekimi olmadığı için mürettebatın boyu uzamakta, kas ve kemik kütlesi azalmakta, bağışıklık sistemi zayıflamakta, gözlerde bozulma olabilmektedir.
UUİ’de 2 Kasım 2000’de kalan ilk mürettebat NASA astronotu Bill Shepherd ile kozmonot Yuri Gidzenko ve Sergei Krikalev olarak tarihe geçmiştir. Şu anda UUİ’de bulunan ve 27 Eylül 2023’te göreve başlayan 7 kişilik Expedition 70 ekibinde Andreas Mogensen, Jasmin Moghbeli, Furukawa Satoshi, Loral O’Hara, Konstantin Borisov, Oleg Kononenko ve Nikolai Chub yer almaktadır.
UUİ, birçok farklı modül, parça ve sistemden oluşan karmaşık bir yapıdır.
UUİ’nin ana bileşeni, Zarya (Şafak) adlı modüldür. Zarya, Rusya tarafından 1998 yılında fırlatılmış ve UUİ’nin ilk parçası olmuştur. Zarya, UUİ’nin güç, depolama ve itme sistemlerini sağlamaktadır. Zarya’ya bağlı olarak, diğer modüller ve parçalar da zamanla eklenmiştir. UUİ’nin modülleri arasında, Zvezda (Yıldız), Unity (Birlik), Destiny (Kader), Harmony (Uyum), Columbus, Kibo (Umut), Tranquility (Huzur), Leonardo, Rassvet (Gündoğumu), Poisk (Arama), Nauka (Bilim), Prichal (İskele) ve Node 4 sayılabilir. UUİ’nin parçaları arasında ise, Canadarm2, Dextre, Mobile Servicing System, Mobile Base System, Mobile Transporter, Crew and Equipment Translation Aid, Pressurized Mating Adapter, Common Berthing Mechanism, Cupola, Integrated Truss Structure, Solar Array, Radiator, Thermal Control System, Electrical Power System, Communication and Tracking System, Guidance Navigation and Control System, Environmental Control and Life Support System, Fire Detection and Suppression System, Extravehicular Mobility Unit, Airlock, Docking System, Soyuz, Progress, Dragon, Cygnus, HTV, ATV, CST-100 Starliner, Orion, Crew Dragon ve Cargo Dragon sayılabilir.
UUİ, güneş enerjisi ile çalışmaktadır. UUİ’nin dört çift güneş paneli, güneş ışığını elektrik enerjisine dönüştürmektedir. UUİ’nin toplam güç kapasitesi 110 kW’dir. UUİ, güneş ışığı alamadığı zamanlarda, lityum-iyon pillerden yararlanmaktadır. UUİ’nin elektrik enerjisi, uzay istasyonunun tüm sistemlerini çalıştırmak için kullanılmaktadır.
UUİ, iletişim ve izleme sistemleri ile Dünya ile bağlantı kurmaktadır. UUİ, radyo frekansları, lazerler ve optik lifler aracılığıyla veri, ses ve görüntü aktarmaktadır. UUİ, ayrıca GPS, yıldız izleyicileri ve jiroskoplar ile yörünge konumunu ve yönelimini belirlemektedir. UUİ, rehberlik, navigasyon ve kontrol sistemleri ile yörüngesini korumak, manevra yapmak ve uzay araçlarıyla kenetlenmek için iticiler kullanmaktadır.
UUİ, çevresel kontrol ve yaşam destek sistemleri ile mürettebatın yaşamını sağlamaktadır. UUİ, atmosfer basıncını, sıcaklığını, nemini, karbondioksit seviyesini, oksijen seviyesini, aydınlatmayı ve gürültüyü kontrol etmektedir. UUİ, ayrıca suyu, atıkları, gazları, tozları ve mikropları yönetmektedir. UUİ, suyun %90’ını geri dönüştürmektedir. UUİ, mürettebatın ihtiyacı olan oksijeni, suyun elektrolizi ile veya kimyasal reaksiyonlar ile üretmektedir. UUİ, mürettebatın sağlığını izlemek ve korumak için de tıbbi ekipmanlar ve ilaçlar sağlamaktadır.
UUİ, yangın algılama ve söndürme sistemleri ile güvenliğini sağlamaktadır. UUİ, duman dedektörleri, alarm cihazları, yangın söndürücüler, yangın battaniyeleri, oksijen maskeleri ve kaçış kapsülleri ile donatılmıştır. UUİ, ayrıca uzay çöpleri, mikrometeoritler ve kozmik ışınlar gibi uzay tehlikelerine karşı da korunmaktadır. UUİ, uzay çöpleri ve mikrometeoritlerden kaçınmak için manevra yapabilmektedir. UUİ, kozmik ışınlara karşı da koruyucu malzemeler, kalkanlar ve sığınaklar ile mürettebatı korumaktadır.
UUİ, bilimsel araştırma ve deneyler için bir platform görevi görmektedir. UUİ, uzayda yer çekimi, radyasyon, vakum, sıcaklık, manyetizma, ışık, ses, elektrik, kimya, biyoloji, fizyoloji, psikoloji, ekoloji, mühendislik, matematik, astronomi, astrofizik, astrobiyoloji, meteoroloji, jeoloji, jeofizik, jeokimya, uzay madenciliği, uzay turizmi, uzay sanatı, uzay eğitimi gibi pek çok alanda çalışmalar yapmaktadır. UUİ, aynı zamanda gelecekteki Ay, Mars ve diğer gök cisimleri için ulaşım, bakım ve ara üs olarak hizmet vermektedir.
Uluslararası Uzay İstasyonu (UUİ), alçak Dünya yörüngesinde bulunan ve üzerinde yaşanabilen bir uzay üssüdür. UUİ, 15 ülkeden 5 uzay ajansının ortak projesidir. UUİ’de 7 kişilik uluslararası bir mürettebat, uzayın sırlarını çözmek ve insanlığın geleceği için bilimsel deneyler yapmaktadır. UUİ, uzayda yaşamak ve çalışmak için tasarlanmış, çok uluslu, çok amaçlı, çok fonksiyonlu, çok karmaşık, çok büyük ve çok gelişmiş bir yapıdır. UUİ, uzay bilimine ve teknolojisine büyük katkılar sağlamaktadır. UUİ, aynı zamanda uzayda barış, işbirliği ve dostluk için bir semboldür. UUİ, insanlığın uzay macerasının devamı için bir umuttur.
(HABER MERKEZİ)
