olucak@gmail.com
Kullanılan kelimeler ve kelime sayısı o kişi ya da toplum hakkında ipuçları verebilir. Hatta 2024 yılı için seçilen kelimeler gibi, gelecek hakkında öngörülerde bulunmamıza yardımcı bile olabilir.
Geleneksel olarak her yılın sonlarına doğru çeşitli kaynaklar o yılın en çok kullanılan kelimesini seçip, farklı dillerdeki kelime kullanımlarını kamuoyuna açıklıyor. 2024 yılı için de yurtiçi ve yurtdışı kurumlar kelime kullanımlarındaki son verileri açıklamaya başladı.
Ülkemizdeki kelime kullanımı araştırması 1 milyona yakın kişinin katıldığı halk oylaması sonucunda belirlendi. Türk Dil Kurumu (TDK) ve Ankara Üniversitesi İletişim Araştırmaları ve Uygulama Merkezi (İLAUM) işbirliğiyle yapılan çalışmada, yedi kelime halk oylamasına sunuldu. Bu kelimeler;
“Kalabalık Yalnızlık”, “Merhamet”, “Yabancılaşma”, “Algoritma”, “Yozlaşma”, “Yapay Zekâ” ve “Dijital Yorgunluk” olarak belirlendi. Bu kelimeler arasında sizin seçiminize uygun kelime hangisi olabilir?
Uzmanlara göre, Türkçenin kelime haznesi 600 bin kelime civarında. Genel olarak bir insanın günlük kelime kullanımının ise; ortalama 1000-2000 kelime olduğu belirtiliyor. Bu bilgiler ışığında, ülkemizdeki kelime kullanım rakamlarıysa pek umut verici görünmüyor. Son olarak gençlerin günlük kelime kullanım sayısının ortalama 100 kelime olduğu açıklandı. Yine bu bilgilerin devamında, durumun ciddiyeti bakımından olsa gerek, Türkçe dersiyle Türk Dili ve Edebiyatı derslerinde geçme notunun 70 olacağı da geçtiğimiz günlerde açıklanmıştı.
Bizler de öğrencilerin okuduğunu anlayamayan bir nesil olarak karşımıza çıkmaya başladığını görüyorduk. Dolayısıyla bu son veriler üzücü olmakla birlikte, eğitim öğretim uzmanları için fazla şaşırtıcı olmasa gerek. Sonuç olarak gençler, sadece daha az kelime kullanarak çok zengin bir dili kısırlaştırmakla kalmıyor, aynı zamanda duyduğunu ve okuduğunu daha az anlayabilen sözde okur-yazarlara dönüşüyor. Bu durum, bir toplumu birleştiren ve ortak bir kültür yaratılmasına olanak veren en önemli kaynağımızın, Türkçenin gelişmesini engelliyor.
Oysa kelime kullanımının artması kültürümüzün gelişmesini sağlarken, diğer kültürler arasındaki değerimizi de belirleyen önemli bir kaynak. Bu kaynağın geliştirilmesindeki en önemli yöntemin ise farklı yazarların eserlerini okumak ve özgürce yazmak olduğunu bir kez daha hatırlatmakta fayda var. Çocukların ve gençlerin eğitim öğretiminde, çoktan seçmeli yöntemler yerine, farlı görüşleri okuma ve okuduklarını özgürce düşünüp fikir geliştirebilecekleri yöntemlere ihtiyacımız var.
Halk oylamasında çıkan sonuca dönersek, TDK ve Ankara Üniversitesi araştırmasında seçilen kelime dijital dünyadan geliyor; “Kalabalık Yalnızlık”. Seçim sonucunda yapılan açıklamaya göre; birbirinin zıddı gibi görünen ‘kalabalık’ ve ‘yalnızlık’ durumları yaşanan iletişim biçimleri nedeniyle aynı anda var olabiliyor. Açıklama şu satırlarla sona eriyor;
“Sosyal medya ortamında takipçi, beğeni sayılarının önem kazanması, sözde ‘kalabalık’ bir ortam oluşturulması, yalnızlık hissine çözüm gibi algılansa da yalnızlık hissini artıran bir sonuç ortaya çıkartmaktadır. Dijital dünyanın gelip geçici ilişkiler önermesi yalnızlık hissini derinleştirmektedir.”
Bu kelime seçimine ne kadar katılırsınız bilemiyorum, ancak dijitalleşen iletişim dünyamızda sosyal medyanın kişilerarası iletişimde, her derde deva olmadığını, bunun yerine daha çok kelimeyle, samimi sohbetlere ihtiyaç olduğunu söyleyebiliriz.
Kelime sayısının en çok olduğu dillerin başında gelen İngilizce kullanımına baktığımızda ise, durum çok manidar. Oxford İngilizce sözlüğü 2024 yılının en popüler kelimesini, “brain rot” (beyin çürümesi) olarak açıkladı. Beyin çürümesi, "özellikle önemsiz veya zorlayıcı olmadığı düşünülen materyalin (özellikle de günümüzde çevrimiçi içerik) aşırı tüketiminin sonucu olarak görülen, bir kişinin zihinsel veya entelektüel durumunun bozulması" olarak tanımlanıyor. Dijital ortamda bizim yerimize düşünen ve yazan algoritmaları kurtarıcı gibi görenleriniz var ise; önemle duyurulur. Çünkü, yapay zekâ bizlerden gelen her veriyle kendini çok hızlı geliştirirken, bizim beyinlerimizin geleceği şüphe uyandırıyor.
Yeni yılınızın daha çok kelime kullandığınız, kalabalık yalnızlıklardan uzak, mutlu ve sağlıklı bir 2025 yılı olması dileklerimle.
